DenA Blog

01/07/2025

De zorg van morgen begint vandaag!

Vorige week liep ik tegen een rapport aan van het RIVM.  Het ging over Zorg en Sociaal domein. Mijn oog viel op de subtitel: “Themaverkenning bij de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2024” en ineens was ik geïnteresseerd.
Deze themaverkenning van 65 pagina’s is een onderdeel van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) en geeft een vooruitblik op ontwikkelingen op het gebied van volksgezondheid en zorg. Een basis voor landelijk en lokaal gezondheidsbeleid. Want wat gaat er in hemelsnaam de komende 30 jaar op ons afkomen?  Welke aandoeningen komen dan veel voor? En hoeveel mensen op hoge leeftijd met multi-morbiditeit telt ons land dan? Hoe zit het met de personele schaarste in de zorg?

Ik deel graag wat inzichten vanuit dit rapport met jullie:

• Toename multimorbiditeit gaat de zorgvraag complexer maken en dat lijkt onvermijdelijk.
De toename van het aantal mensen met een zeer hoge leeftijd zal stijgen en de zorgvraag wordt steeds complexer omdat steeds meer mensen steeds vaker meerdere aandoeningen tegelijk hebben. 
• De laatste jaren zijn de personeelstekorten in de zorg enorm toegenomen. In het eerste kwartaal van 2024 telde de zorg en welzijn al bijna 60.000 vacatures.  Naar verwachting zijn dit er aan het eind van dit decennium ruim twee keer zoveel.
• De verwachting is dat in 2050 tweemaal zoveel mensen mantelzorg nodig heeft. En dat het aantal mensen die mantelzorg kunnen geven fors is afgenomen.
• Ondanks stijgende zelfredzaamheid zal een steeds groter aandeel mensen op hogere leeftijd ondersteuning nodig hebben.
• Medische verzorging in de informele setting zal steeds meer iets worden van bekwaamheden en niet langer van bevoegdheden.

Het is nogal wat. Toen ik alle 65 pagina’s had gelezen was ik er stil van.
Heel veel zorgelijke gedachten vlogen door mijn hoofd. Nu al ligt de focus van de gemiddelde zorgprofessional veel op laag complexe handelingen. Praat met de verzorgende en verpleegkundige in de wijk, in de zorginstelling en je hoort niet anders dat ze zoveel tijd kwijt zijn aan de laag complexe handelingen zoals ogen druppelen, steunkousen aan en uit doen, katheters doorkoppelen of het baxterzakje aanreiken.
Daardoor wordt grip krijgen op de complexere zorg, denk aan multimorbiteit, heel erg lastig. Er zijn niet genoeg handen, niet genoeg tijd en ruimte voor deze groep zorgvragers, juist omdat deze mensen steeds vaker aandoeningen hebben uit verschillende ziektedomeinen die in elkaar overlopen en/of elkaar beïnvloeden. En omdat daarvoor een hoop gespecialiseerde kennis voor moet samen komen. Denk aan diabetes type 2, artrose en een vorm van kanker. Dat vraagt toch al gauw een POH of een diabetes verpleegkundige uit het ziekenhuis, een oncologische verpleegkundige, een palliatieve verpleegkundige, een stuk of twee gespecialiseerde artsen, een wijkverpleegkundige, een verpleegkundige en wellicht ook nog een verzorgende, een apotheker. En ik ben vast eentje vergeten. 

Het is dan ook vanzelfsprekend dat er geleund wordt en gaat worden op de mantelzorger. 
Om de simpele reden dat het nu al duidelijk is dat de zorgprofessionals in de toekomst steeds minder hulp kunnen gaan bieden en er steeds meer zorg bij de mantelzorgers terecht gaat komen.
En dan is mantelzorg geven ook nog eens heel divers. Het kan gaan over taken, zoals hulp in de financiële huishouding, aanvragen van vergoedingen of toeslagen of begeleiden naar participatie. Maar vooral toch ook over het op tijd aanreiken en toedienen van medicijnen, het zetten van een injectie of het aan- en uittrekken van steunkousen. En voor deze laatste taken is meer nodig dan “u kunt toch ook wel dat baxterzakje openmaken” en “oh, maar dat hebben we u zo aangeleerd hoor”. 

En dat is zeker niet onmogelijk! 
Zolang er tijd, ruimte en mogelijkheid is. De keren dat ik als verpleegkundige in de wijk mantelzorgers heb mogen helpen met het aanleren van een handeling zoals bijvoorbeeld bloedglucose waarde prikken of het toedienen van een fraxiparine is aanzienlijk. En elke keer weer merkte ik dat het van belang is de mantelzorger te vertellen waarom ze iets doen en welke aandachtgebieden er zijn. Ze te informeren over wat te observeren en te signaleren en wanneer en naar wie te escaleren. Ze even aan de hand meenemen, naast ze zitten en het een keer of twee voordoen om daarna steeds meer wat afstand te nemen en het de mantelzorger zelf te laten doen. Om zo het zelfvertrouwen in het doen van de handeling op te bouwen zodat ik, als verpleegkundige, met een gerust hart de handeling bij de mantelzorger achter kan laten. De schone taak van het geven van voorlichting, advies en instructie door een zorgprofessional.

Ik hoor jullie allemaal denken. Oh ja…

Ik geloof absoluut dat elke zorgprofessional heel erg graag de tijd, ruimte en de gelegenheid wil om deze bijna vergeten taak met aandacht in praktijk te brengen. En ik geloof ook dat bijna elke zorgprofessional denkt: daar heb ik toch helemaal geen tijd voor!
Het is daarom dat onze pilot “meer handen, betere zorg” zo van belang is. En het is daarom dat het me verbaasd dat er nog geen zorgorganisatie, groot of klein, ons heeft benaderd om te ontdekken hoe vandaag de informele zorg waardevol ingezet kan worden voor de zorg van morgen!
Misschien moeten we nóg meer beseffen dat de klok op 5 voor 12 staat? En dat de zorgprofessionals van vandaag graag nú de handreiking willen om een mantelzorg netwerk op te bouwen?

DenA Zorgtalent geeft twee pilots weg, zonder enige kosten. Zodat twee organisaties nu al kunnen gaan ervaren hoe samen te werken met hun mantelzorgers. Eerlijk is eerlijk, het is ook voor ons om te ervaren, te leren en te verbeteren. Want dat DenA Zorgtalent een verschil gaat maken met betrekking tot dit onderwerp is een feit. Zonder gedoe, gewoon praktisch met heel veel ervaring en nuchter verstand. En liever vandaag dan morgen!!

Monique Deichsel